زمین‌شیمی عناصر خاکی کمیاب سامانه دگرسانی منطقه بصیرآباد، شمال خاور اهر، شمال باختر ایران

منطقه بصیرآباد (شمال خاور اهر، استان آذربایجان‌ شرقی) بخشی از پهنه ماگمایی سنوزوییک اهر- ارسباران در شمال‌ باختر ایران است. نفوذ سنگ‌های آذرین گرانیتی و گرانودیوریتی به سن الیگوسن به درون سنگ‌های آتشفشانی ائوسن (آندزیت، تراکی‌آندزیت، آندزی- بازالت و بازالت) سبب رخداد کانی‌‌سازی فلزی به همراه گسترش پهنه‌های دگرسانی گسترده‌ای در این منطقه شده است. بررسی‌های کانی‌شناسی نشان می‌دهند که این پهنه‌ها شامل دگرسانی‌های سیلیسی (کوارتز)، آرژیلیک حد واسط و پیشرفته (کائولینیت، اسمکتیت، کوارتز و آلونیت)، و پروپیلیتیک (کلریت، اپیدوت، آلبیت وکلسیت) هستند. کانسنگ‌های درونزاد در رگه‌ها و رگچه‌های پهنه دگرسانی ‌سیلیسی شامل پیریت، کالکوپیریت و گالن هستند که توسط کوولیت، کانی‌های کربناتی مس (مالاکیت و آزوریت) و اکسید‌ها و هیدرواکسید‌های آهن (گوتیت، لیمونیت و هماتیت) با منشأ برونزاد همراهی می‌شوند. الگوهای توزیع REEs بهنجار شده با کندریت تفریق و غنی‌شدگی LREEs نسبت به HREEs و رخداد بی‌هنجاری‌های منفی متغیر Eu در همه پهنه‌های دگرسانی را نمایش می‌دهند. محاسبات تعادل جرم عناصر با استفاده از روش ایزوکون نشان می‌دهند که پهنه‌های دگرسانی سیلیسی و آرژیلیک حد واسط در طی توسعه و تکوین خود به ترتیب دچار تهی‌شدگی و غنی‌شدگی REEs شده‌اند. افزون بر این، گسترش پهنه‌های دگرسانی آرژیلیک پیشرفته و پروپیلیتیک با غنی‌شدگی LREEs و تهی‌شدگی انتخابی HREEs همراه بوده است. بررسی‌های بیشتر آشکار می‌کنند که رخداد بی‌هنجاری‌ منفی Eu (20/0- 23/0) در پهنه دگرسانی سیلیسی با فراوانی یون‌های کلریدی، افزایش فوگاسیته اکسیژنسامانه گرمابی و طبیعت به شدت اسیدی سیال در ارتباط است. نتایج به دست آمده از مطالعات زمین‌شیمیایی (محاسبات تعادل جرم، تغییرات در مقادیر بی‌هنجاری‌های Eu و Ce و نسبت‌های عناصر خاکی کمیاب) پیشنهاد می‌کنند که تغییرات pH و دما، فوگاسیته اکسیژن، اختلاف در فراوانی و نوع یون‌های کمپلکس‌ساز در محلول، نسبت آب به سنگ و حضور کانی‌هایی مانند کائولینیت، گوتیت، اسمکتیت، هماتیت و آلونیت نقش مهمی در تفریق، تحرک، و توزیع لانتانیدها در سامانه دگرسانی مورد مطالعه داشته‌اند.